وصف زمانۀ خویش

بسمه تعالی اِعلَم یا اَخی أنَّ زمانَنا قَد فَسَدَ، وَ سوقَ الکمالِ قَد کَسَدَ، وَ ضاقَ روحُ العالِم فی الجَسَدِ، وَ لَم یَبقَ بَینَ الجُهّالِ وَالمُتَّسِمینَ بِالعِلمِ سِوَی الکِبرِ وَ العُجبِ وَ البُخلِ وَ الحَسَدِ! وَ فی اَجیادِ الاَجیالِ حِبالٌ مِن مَسَدِ، وَ لااَدری بِماذا اُعَـرِّفـُکَ وَصفَ ذِلکَ الزَمانِ، وَ ما انتَشَرَ فیهِ مِنَ البَغیِ وَ العُدوان وَ الاِثمِ وَ العِصیان وَ التَّعاوُنِ عَلَی الظُلمِ وَ العُدوان! فَـإنَّها مِمّا یُدرَکُ وَ لایوصَفُ، وَ اِن عُرِّف لا یُعرَف، وَ أنا اَقتَصِرُ عَلی ذِکرِ الـزَّمانِ وَ المَکان، کَی یَکونَ لَکَ تَبصِرَةٌ وَ مُعتَبَرٌ. کُتِبَ فی بَلدَةِ اصفهان، مَصَبِّ الفِسقِ وَ الفُجور، بَل مَعدِن الکِذبِ وَ الـزُّور، وَ مَنبَعِ الشُّرورِ، وَ مَرکَز السَّفَهِ وَ الحُمقِ وَ الغُرور! فی أیامِ وِزارَةِ القَوام وَ سَلطَنَـةِ أبناءِ الطَّغام، 23 شهر ذی الحجة الحرام 1365، رَبِّ احفَظنا مِن شُرورِهِم وَ رُدَّ کَیدَهُم فی نُحورِهِم. أتَــــی الزَمــــانَ بَنــــوهُ فی شَبـیـبَتِـــــهِ فَسَـــــرَّهُم وَ اتَینــــــاهُ عَلَــــی الهَـــــــــرَمِ وَ نَحنُ اتَیناهُ بَعدَ وَفـاتِـهِ وَ تقسیمِ تُـراثِـهِ. ترجمه: بدان ای برادر من، که زمانهمان فاسد شده، و بازار کمال کساد گشته، و روح عالِم در جسدش به تنگنا در افتاده، و بین جاهلان و خود بستگان به علم، جز کبر و عُجب و بُخل و حسد چیزی نمانده! و آدمیان گردنها به یوغها در نهاده! و ندانم چگونه تو را بشناسانم وصف آن زمانه را، و آن تجاوزگریها و دشمنیها و گناه و نافرمانی و تعاون بر ظلم و عدوان را که میانشان پراکنده گشته! زیرا این از آن چیزها است که درک شود ولی به وصف ناید. و حتی اگر معرفی گردد شناخته نگردد! حال اکتفاء میکنم به ذکر زمان و مکان، تا تو را بینشی و عبرتی باشد! به شهر اصفهان کتابت شد، مصبّ فسق و فجور، بلکه معدِن دروغ و دغل، و منبع بدیها و مرکز سفاهت و نادانی و فریب! در ایام وزارت «قوام» و سلطنت اوباشان! پروردگارا حفظ کن ما را از شرور ایشان و برگردان کید شان را به سینههاشان! فـرزنــدان زمـانه در بُرنـاییش بـدان رسیـدنـــد پس شادمانشان ساخت، وما به فرتوتیش رسیدیم و ما نیز پس از مردنش و تقسیم میراثش بدان رسیدیم!