اِختِلافُ اُمَّتی رَحمَةٌ
برگرفته از کتاب نماز جمعه یا قیام توحیدی هفته از علامه سید محمد جواد موسوی غروی ـ مندرج در صفحات 184 و 185.
بدین معنی نیست که برخی گمان کرده‌اند. اختلاف در لغت دو معنی دارد یکی ضد اتفاق، در المنجد می‌گوید:
تَخالَفُوا و اِختَلَفُوا ضِدُّ تَوافَقُوا و اِتَّفَقُوا
و در قرآن مجید به این معنی بسیار است مانند: وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا … (آل‌عمران 105) و این استعمال شایع است. دوم به معنی رفت و آمد است. در مجمع البحرین آمده:
اِختَلَفَ مِن مَوضِعٍ الی مَوضِعٍ تَرَدَّدَ، رفت و آمد کرد از جایی به جایی. سپس می‌گوید: و منه الحدیث: و این حدیث به همین معنی است، مَنِ اختَلَفَ اِلَی المساجِدِ اَصابَ اِحدی الثّمانِ، اَی مَن تَرَدَّدَ اِلیها. کسی که رفت و آمد کند به مسجدها، به یکی از هشت فائده، (یا به همۀ آنها) نائل می‌گردد.
و در قرآن است: وَاخْتِلَافِ اللَّيلِ وَالنَّهَار، رفت و آمد شب و روز.
مراد از حدیث مزبور نیز این است که رفت و آمد و اُنس و معاشرت افراد امت من رحمت است، زیرا کتاب مجید به شدت از اختلاف نهی و جلوگیری می‌کند و به اتفاق و اتحاد اکیداً امر می‌نماید. عقلاً و حساً نیز ثابت است که تمام سعادت و ترقیات جسمانی و روحی و نیل به همه مقاصد و اهداف مادی و معنوی مرهون اتصال و اتحاد است.
عبد المؤمن انصاری گفت: به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم:
اِنَّ قَوماً یَروُون اَنَّ رسولَ اللهِ صلی اللهُ علیه و آله قال:
اِختلافُ اُمَّتی رَحمَةٌ؟ فقال: صَدَقـُوا.
گروهی روایت می‌کنند که پیامبر اکرم فرمود: اختلافُ … مرداش این بود که؛ چه طور ممکن است اختلاف، موجب رحمت شود؟ (عبدالمؤمن هم از اختلاف همان معنی شایع را فهمیده بود)
حضرت صادق علیه السلام فرمود: راست گفته‌اند: یعنی حدیث «اِختلافُ اُمَّتی…» صحیح است. عبدالمؤمن می گوید: گفتم:
اِن کانَ اختِلافُهُم رَحمَةٌ، فَاجتماعُهُم عذابٌ؟
اگر اختلاف امت رحمت است پس اجتماع (اتحاد) ایشان عذاب است؟ و نباید مجتمع و متحد شوند! فرمود: لیسَ حَیثُ تَذهَبُ و ذَهَبُوا، این چنین که تو پنداشته‌ای و آنان گمان کرده‌اند نیست.
اِنَّما اَرادَ قَولَ اللهِ عزوجلَّ: فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِينْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيهِمْ لَعَلَّهُمْ يحْذَرُونَ
فَاَمَرَهُم اَن یَنفِرُوا اِلی رسُولِ اللهِ صلی الله علیه و آله و یَختَلِفُوا الیه فَیَتَعَلَّمُوا. ثُمَّ یَرجِعُوا اِلی قَومِهِم فَیُعَلِّمُوهُم. اِنَّما اَرادَ اختِلافَهُم مِنَ البُلدانِ، اختِلافاً فی دین الله اِنَّما الدّینُ واحدٌ.
فقط منظور رسول الله صلی الله علیه و آله این گفته خدای عزوجل بوده است: چرا از میان هر فرقه‌یی، عده‌یی نیستند که کوچ کرده و علم دین را به خوبی فرا گیرند؟ تا اینکه هرگاه به قوم خویش بازگردند، ایشان را بیم دهند شاید که (از گناهان) بپرهیزند،
پس آنان را امر کرد تا بشتابند به سوی رسول خدا، و با وی در رفت و آمد باشند و علم فرا گیرند، سپس به قوم خود بازگشته آنان را تعلیم دهند. مقصودش فقط آمد و شد آنها از شهرها بوده و آمد و شدی که در جهت دین خدا باشد، دین هم فقط یکی است.
بناءبراین ثمرۀ آمد و شد باید فراگرفتن علوم دینی و تعلیم و تربیت و ترویج احکام و اتحاد باشد.
