در قرآن کلماتی بکار میرود که شاید نتوانیم در فارسی با همان یک کلمه، معادلسازی کنیم و مجبور هستیم که آن را با چند کلمه بیان کنیم. صراط و سبیل در قرآن نیز از این کلمات هستند. صراط در زبان فارسی به معنای شاهراه است، یعنی یک راه بسیار وسیع، و قرآن در خیلی از آیات، صراط را به تنهایی بکار برده و در بعضی از آیات هم با صفت «مستقیم». امّا سبیل به معنای راه فرعی است. راه فرعی که میتواند به آن شاهراه منتهی شود و به همین جهت صراط همیشه در قرآن مفرد است، چون یک شاهراه است ولی سبیل به صورت جمع هم آمده است.
از پیامبر صلی الله علیه و آله پرسیدند آیۀ: «وَأَنَّ هَـٰذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِ ...» (الأنعام 153) به چه معنا است؟! حضرت با چوب، روی خاک، خطی کشید و گفت: این صراط است و بعد خطهای دیگری را به این خط وصل کرد و گفت: اینها سبیل است. حال اگر شما بخواهید، راههایی را که به این شاهراه منتهی نمیشود، تبعیت کنید، متفرق و پراکنده میشوید.
برای وصول به این صراط، راههای فرعی زیادی کشیده شده که انسان، هر یک از آن راهها را، به طور جداگانه و منفصلاً، باید طی کند. مثلاً راستی یک راه است و نمیتواند بگوید من فقط راه راستی را میروم و میخواهم به صراط برسم! انفاق، جهاد، صیام، صبر، قتال، استقامت، پایداری، هریک به تنهایی راههایی هستند که باید آنها را در کنار یکدیگر طی کند. قرآن جدا جدا هر یک از این سبیلها را نام میبرد. سی و یک مورد، از این سبیلها در ذیل آمده است تا شِمایی کلی از این مفهوم در ذهن جای گیرد. 1-جهاد فی سبیل الله 2- هجرت فی سبیل الله 3- هجرت و جهاد با هم فی سبیل الله 4- قتل فی سبیل الله 5- اصابَ فی سبیل الله (اصابه کردن چیزی به او، آسیب دیدن) 6- انفاق فی سبیل الله 7- ضرب فی سبیل الله (طی طریق کردن، مهاجرت کردن) 8- قتال فی سبیل الله 9- نَفر (کوچ کردن) فی سبیل الله 10- ایمان، هجرت و جهاد فی سبیل الله 11- اِحصار فی سبیل الله (محصور شدن) 12- صد عن سبیل الله (مسدود کردن و بستن راه خدا) 13- سبیل المجرمین 14- سبیل المؤمنین 15- سواء سبیل 16- سبل رب 17- تفرق عن سبیل الله 18- سبیل در معنای عمومی و کلی به معنای راه 19- اهتداء سبیل 20- هدایت سبیل 21- استطاعت سبیل 22- اِبنُ سبیل (رهگزر) 23- سبیل المفسدین 24- سبیل الرشد 25- سبیل الغی 26- اتخاذ سبیل 27- سبیل الذین لا یعلمون 28- سبیل مقیم 29- قصد السبیل 30- سبل سلام 31- اتباع سبیل.
در قرآن کلماتی بکار میرود که شاید نتوانیم در فارسی با همان یک کلمه، معادلسازی کنیم و مجبور هستیم که آن را با چند کلمه بیان کنیم. صراط و سبیل در قرآن نیز از این کلمات هستند. صراط در زبان فارسی به معنای شاهراه است، یعنی یک راه بسیار وسیع، و قرآن در خیلی از آیات، صراط را به تنهایی بکار برده و در بعضی از آیات هم با صفت «مستقیم». امّا سبیل به معنای راه فرعی است. راه فرعی که میتواند به آن شاهراه منتهی شود و به همین جهت صراط همیشه در قرآن مفرد است، چون یک شاهراه است ولی سبیل به صورت جمع هم آمده است.
از پیامبر صلی الله علیه و آله پرسیدند آیۀ: «وَأَنَّ هَـٰذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِ ...» (الأنعام 153) به چه معنا است؟! حضرت با چوب، روی خاک، خطی کشید و گفت: این صراط است و بعد خطهای دیگری را به این خط وصل کرد و گفت: اینها سبیل است. حال اگر شما بخواهید، راههایی را که به این شاهراه منتهی نمیشود، تبعیت کنید، متفرق و پراکنده میشوید.
برای وصول به این صراط، راههای فرعی زیادی کشیده شده که انسان، هر یک از آن راهها را، به طور جداگانه و منفصلاً، باید طی کند. مثلاً راستی یک راه است و نمیتواند بگوید من فقط راه راستی را میروم و میخواهم به صراط برسم! انفاق، جهاد، صیام، صبر، قتال، استقامت، پایداری، هریک به تنهایی راههایی هستند که باید آنها را در کنار یکدیگر طی کند. قرآن جدا جدا هر یک از این سبیلها را نام میبرد. سی و یک مورد، از این سبیلها در ذیل آمده است تا شِمایی کلی از این مفهوم در ذهن جای گیرد. 1-جهاد فی سبیل الله 2- هجرت فی سبیل الله 3- هجرت و جهاد با هم فی سبیل الله 4- قتل فی سبیل الله 5- اصابَ فی سبیل الله (اصابه کردن چیزی به او، آسیب دیدن) 6- انفاق فی سبیل الله 7- ضرب فی سبیل الله (طی طریق کردن، مهاجرت کردن) 8- قتال فی سبیل الله 9- نَفر (کوچ کردن) فی سبیل الله 10- ایمان، هجرت و جهاد فی سبیل الله 11- اِحصار فی سبیل الله (محصور شدن) 12- صد عن سبیل الله (مسدود کردن و بستن راه خدا) 13- سبیل المجرمین 14- سبیل المؤمنین 15- سواء سبیل 16- سبل رب 17- تفرق عن سبیل الله 18- سبیل در معنای عمومی و کلی به معنای راه 19- اهتداء سبیل 20- هدایت سبیل 21- استطاعت سبیل 22- اِبنُ سبیل (رهگزر) 23- سبیل المفسدین 24- سبیل الرشد 25- سبیل الغی 26- اتخاذ سبیل 27- سبیل الذین لا یعلمون 28- سبیل مقیم 29- قصد السبیل 30- سبل سلام 31- اتباع سبیل.