دفتر نشر آثار علامه حکیم سید محمد جواد موسوی غروی

پاسخ: مراد این است که اکثر فروع فقهیه آراء و فتاوای مجتهدان است که بعضاً مبتنی بر روایات مجعوله می‌باشد که بیشتر آنها را هم یهود در متون دینی مسلمانها دسیسه کرده‌اند. به همین جهت هم هست که فتاوای فقهاء در پاره‌یی از مسائل متفاوت یا متخالف یا متناقض است. بدین معنی که هر فقیهی به یکی از آن احادیث استناد کرده است. در چنین شرایطی اگر هر مقلد در پیِ یافتن حکم درست باشد، حتماً کار بر او سخت می‌شود. اما اگر عقل خود را حَکَم ساخت به زودی متوجه می‌شود که آیا آنچه فلان فقیه درباره‌اش فتوی داده، صحیح است یا نه؟!
مبنای صدور فتوای فقهاء، به نظر مرحوم حکیم غروی، باید قرآن کریم باشد و سنت قطعیه، یعنی طرز عمل کردن رسول خدا به آیات کتاب. میزان و ترازو را هم عقل مستقل بشری قرار داده‌اند. البته خود فقهاء بر اساس دعوتی که خدای تعالی در کتابش از بشر کرده، که جهت قبول محتوای آیات باید حتماً از عقل خود کمک بگیرند، ازینرو گفته‌اند؛ ما حَکَمَ بِه العقلُ حَکَمَ به الشَرعُ و ما حَکَمَ به الشَرعُ حَکَمَ بِه العقلُ، هرچه را که عقل بر آن حکم نماید، شرع هم بر همان حکم می‌کند و هرچه را که شرع بر آن حکم نماید، عقل هم بر همان حکم می‌نماید. پس در هرحکمی عقل و شرع باید حتماً بر هم منطبق شوند. بر این پایه، عقول مستقلة بشری، صحیح را از سقیم تشخیص می‌دهد و حداقل در برابر یک حکم نامعقول، نسبت به صحت آن و صدور آن از طرف شارعِ حکیمِ علیم، تردید می‌نماید.
بناءبراین، احکامی را که باید دنبال دلائلش گشت، اندکند. مثلاً شما ده مسأله از یک رسالة عملیه را نگاه می‌کنید، ممکن است به یک مسألة نامعقول برخورد کنید و ممکن است با مراجعه به رساله‌های دیگر هم پاسخ صحیح را دریافت ننمایید. حتماً کنکاش می‌کنید به حاق مطلب و درست آن برسید. مثلاً در بحث نماز به شکیات می‌رسید، فقط یک حکم معقول است (اگر فرادی می‌خوانید)، و آن این است که بناء را بر اقلّ بگزارید و ادامه دهید، و اگر به جماعت اقامه می‌کنید، که باید هم همین‌طور باشد، یکی از مأمومین اصلاح می‌کند و امام را از خطاء درمی‌آورد. بقیة آنچه در باب شکیات گفته‌اند، نامعقول است و عقول مستقله بشری نمی‌پزیرد که چنین جدولی را پیامبر یا ائمه هدی صلوات الله علیهم تنظیم کرده باشند. یا اینکه مثلاً می‌گویند؛ زنان نمی‌توانند در مناصبی مثل قضاء و ریاست جمهوری و امثال اینها قرار گیرند، این حکم با عقل تغایر دارد. پس باید دربارۀ آن تحقیق شود و ببینیم خدای تعالی در کتاب مجیدش چه حکم کرده است؟!. به شرحی که علامه غروی بر رسالة مرحوم بروجردی نوشته است، مراجعه فرمایید.

پاسخ: اولاً حکیم غروی اخبار آحاد محفوف به قرائن صدور را که با آیات کتاب انطباق داشت یا ضد آن نبود می‌پزیرفت. ثانیاً: از منظر ایشان و نگاهی که به فقه و مسائل آن داشتند، می‌گفتند: ما نیازی به این همه فروعات شرعیه که بیشتر آنها در کتب طهارت و صلوة است نداریم.

پاسخ: وقتی هر شخصی تقلید محض را کنار بگزارد و مثل پیامبر بگوید، البته بعد از تعلیم الهی که: اِن اَتَّبِعُ الاّ ما یوحی اِلَیّ، پیروی نمی‌کنم جز از آنچه بر من وحی می‌شود، آنگاه برود دنبال آموختن نص مُنزَل، که بر هر مسلمانی آموختن آن فرض است، و عقل مستقل خود را حَکَم قرار دهد، نیازی به آن همه نیست. مرحوم حاج آقا رحیم ارباب می‌فرمود: این علم اصول آمد، همۀ علوم را خورد، خودش هم ترکید. در این میان است که عقلی‌ترین ها را در این زمینه برمی‌گزیند و تبعیت می‌کند یعنی به متفقه‌ترین و متعقل‌ترین علماء که فتواهایش منطبق با قرآن باشد دسترسی پیدا می‌کند.
گزشته از اینها همه، پیامبر اکرم صلوات الله علیه که بناء بر قول الهی می‌فرماید: از چیزی جز وحی تبعیت نمی‌کند، و در متن وحی اینها همه فروعات فقهیه نیست، پس چگونه عمل می‌کرده است؟!

پاسخ: در برخی مسائل شباهتهایی وجود دارد و در برخی مسائل هم اختلاف نظر هست، مثل نماز مسافر و تأویل متشابهات قرآن و اعجازات انبیاء... خدای رحمت کناد مرحوم آیت الله صادقی تهرانی را. حقیر در بیروت با ایشان حشر و نشری داشتم.